KUZUCUOGLU, Alpaslan Hamdi Kütüphanelerde Yapısal Olmayan Malzeme Kaynaklı Riskler. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Bilgi ve Belge Araştırmaları Dergisi, 2014, vol. 1, n. 2, pp. 21-38.

http://www.journals.istanbul.edu.tr/iubilbel/article/view/5000072005

Öz
Kütüphanelerde bulunan nadir kitaplar, el yazması eserler ve diğer kütüphane malzemesi yapısı itibariyle hasar görebilir nitelikte olduğundan, afetler karşısında ciddi hasar almakta ya da tamamen yok olmaktadır. Dünyada meydana gelen deprem, yangın, su baskını, kasırga gibi afetlerin ardından gerek kütüphane binaları gerekse bünyelerinde bulunan paha biçilemez eserlerin etkilenmesi ve bu eserlerin geri döndürülemez şekilde tahrip olması; kültürel mirasın korunması kavramı açısından ciddi bir sorun teşkil etmektedir. Bu mekânları kullananlar ile görev yapan personel de yaralanma ve can kaybı ile sonuçlanacak afet ve acil durum risklerinden etkilenmektedir. Yüzlerce yıllık birikimiyle önemli bir tarihi geçmişe sahip ve tüm insanlığın ortak mirası olan eserleri barındıran ülkemiz kütüphane binaları da zaman zaman afet etkileriyle hasar almaktadır. Bu eserlerin bulunduğu kütüphanelerdeki olası risklerin azaltılması göz ardı edilmemesi
gereken bir konudur. Son yıllarda kütüphane yapılarında risk azaltıcı modern teknolojiler ve olası bir afet anında hızlı müdahaleye imkân sağlayacak önlemler içeren yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Kütüphanelerde yapısal risklerin yanında yapısal olmayan risklerin de ortadan kaldırılarak, kültür mirasının koruma altına alınması ve bu amaç için tüm imkânların seferber edilmesi öncelikli olarak ele alınması gereken bir konudur. Kütüphanelerde olası bir afetin / acil durumun ardından, karşı direnç kapasitesiyle bir an önce iyileştirme çalışmaları başlatılarak, operasyonel faaliyetlere en kısa sürede dönülmesi sağlanmalıdır.
Yeni kütüphanelerin inşasında ve halen faaliyetlerine devam eden mevcut kütüphanelerde yapılacak olan yenileme ve risk azaltma çalışmalarında personel, kullanıcı, bina ve kütüphane malzemesine yönelik afet odaklı (deprem, yangın, sel vb.) analizlerinin yapılması gerekir. Bu çalışma kapsamında, kütüphane binalarında yapıyı taşıyıcı özellikte olmayan malzemelere yönelik risklerin incelenmesi, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamında bu risklerin değerlendirilmesi ve koruyucu tedbir önerilerinin sunulması amaçlanmıştır.

Anahtar Sözcükler: Kütüphanelerde afet risk yönetimi, risk azaltma, bilgi ve belge yönetimi, risk analizi, kültürel mirasın korunması.
Abstract
The rare books, manuscripts and other library materials which are located in the libraries get serious damage or completely destroyed due to their vulnerable structures against disasters. After earthquake, fire, flood, hurricane disasters that occur world scale, both library buildings and their contents priceless library materials are affected as irreversibly that is a significant problem in terms of the cultural heritage protection concept. The staff who work at this field and people who use these places also face with result of injury and loss of life by the risks of disaster and emergency situations. The library buildings in Turkey having a history with hundreds of years of experience and consist of humanity’s common heritage are occasionally damaged by the effects of disasters. To reduce the likely risks of libraries is an issue that should not be ignored. In recent years, extensive measures are undertaken at the library structures to reduce the risk with modern technologies for potential disaster and to enable rapid respond immediately during disaster time. Besides the structural risks in libraries nonstructural risks should be eliminated for safeguarding cultural heritage and actuated of facilities for this purpose as a priority responsibility. After a possible disaster / emergency situation, libraries should start recovery phase of disaster management with disaster – resistant capacity, and should be provided to return operational activities as soon as possible. Reconstruction and risk reduction activities at the existing libraries and the libraries that under construction should be planned disaster – oriented analysis (earthquake, fire, flood , etc.) for staff, users, buildings and library materials. In this study, it is aimed that to assess non-structural material / component risks which have been non-load bearing characteristic of the library buildings, to evaluate within the scope of No. 6331 Occupational Health and Safety Law and to examine by protective measures suggestions.
Keywords: Library disaster risk management, risk reduction, information and document management, risk analysis, cultural heritage conservation.